Een goedemorgen met… Rob Riemen

Voorafgaand aan het dertigjarig bestaan van het Nexus Instituut en bij het verschijnen van het boek Carry the Flag! was Rob Riemen op zaterdag 11 november 2023 te horen op NPO Klassiek, in het programma ‘Een goedemorgen met…’ Beluister het hier.

Meer over het Nexus Instituut leest u op nexus-instituut.nl. Wordt u lid van het Nexus Instituut, dan ontvangt u niet alleen het tijdschrift Nexus en aantrekkelijke kortingen op de Nexus-activiteiten, maar draagt u ook bij aan het in stand houden van een uniek cultuurfilosofisch instituut, aan het ‘doorgeven van de vlag’.

 

Fragment uit Carry the Flag! van Rob Riemen:

For János Starker, the spiritual and musical education of talented young people represented a ‘sacred duty’ because, as he told me when we first met: ‘Music is the only enduring human value in life. In the darkest of times, music is there to ensure that you retain your humanity and do not degenerate into a beast.’ […] When I got up to take my leave, János firmly shook my hand, held it tight and, looking me straight in the eye, said to me: ‘Rob, carry the flag!’ 

 

 

Foto: © Emiro Smolders

Knack interviewt Rob Riemen over ‘Mens worden is een kunst’

Han Renard interviewde Rob Riemen over zijn nieuwe boek voor Knack.

Rob Riemen: ‘We weten niks meer. Daarom zijn we vatbaar voor demagogen’
Hoe kunnen we de kritische geest van jongeren weer aanscherpen, vraagt Rob Riemen, directeur van het Nexus Instituut, zich af in Mens worden is een kunst.

Met Mens worden is een kunst schreef Riemen een boek waarmee hij hoopt ‘een breed publiek en met name jongeren een instrument in handen te geven om zich bepaalde waarden en deugden eigen te maken.’ Want het rot, aldus de cultuurcriticus, zit veel dieper dan het oog kan waarnemen: tot op het niveau van de ziel. ‘We zijn niet meer in staat tot menswording.’

Lees het hele interview hier.

‘Alle ellende begint bij intellectuelen’

Knack publiceerde dit uitgebreide interview door Simon Demeulemeester en Han Renard met Rob Riemen naar aanleiding van het 25-jarig bestaan van het Nexus Instituut. Lees hier het hele interview.

‘Het mag een godswonder heten dat Nexus Instituut al 25 jaar bestaat.’ Rob Riemen, oprichter-directeur van dat instituut, ontvangt ons in zijn studeer- en werkkamer. De boekenkasten reiken van vloer tot nok, en bulken van het werk van – vooral maar niet exclusief – de grootste denkers en schrijvers die Europa heeft voortgebracht. Van de filosofen uit de klassieke oudheid en de verlichting tot Friedrich Nietzsche, Joseph Roth, Jan Patocka en natuurlijk Riemens favoriet Thomas Mann. Eén plank is gereserveerd voor ’s mans eigen werk, ondertussen vertaald in 25 talen, van Arabisch tot Koreaans.

 

Best Humanist Books of 2017

Zonder het cultiveren van het geestelijk leven, zul je niets begrijpen van je eigen leven of de wereld waarin we leven, zegt Rob Riemen. Five books interviewde hem over de beste humanistische boeken die in 2017 in het Engels verschenen.

Lees hier het interview door Sophie Roell.

 

Intervju: Nizozemski Kulturni Filozof

Rob Riemen: Europski identitet je u opasnosti, a intelektulaci su iskorijenjenijiževna manifestacija Zagreb Book Festival (ZBF) ugostit će sljedeći tjedan u Zagrebu nizozemskog kulturalnog filozofa i esejista Roba Riemena, osnivača Nexusa, instituta koji okuplja istaknute svjetske intelektualce oko temeljnih pitanja suvremenosti sadržanih u misiji očuvanja europskog identiteta temeljenog na vrijednostima humanizma.

U današnjem svijetu jednostrane usmjerenosti na znanost, tehnologiju i komercijalne vrijednosti, osnovna je misao vodilja toga istaknutog europskog intelektualca da je život puno više od pukog ekonomskog pitanja, te je kao takav neodvojiv od ljudskog dostojanstva, a pravi identitet ne gradi se na uskim, nacionalnim vrijednostima, već na životnom dostojanstvu, prihvaćanju, istinoljubivosti.

Upravo se na tim idejama, sazdanim na učenjima mislilaca kao što su Thomas Mann, Sokrat i Spinoza, kako je Riemen rekao u razgovoru za Hinu, razvio Institut Nexus.

‘Misija Instituta je u održavanju tradicije europskog humanizma, ideje Europe kao idealne ‘žive’ civilizacije. Jedan od ključnih elemenata te tradicije jest da se smisao života ne nalazi u tome da svatko od nas ‘bude ono što jest’, već da nastojimo ‘postati ono što jesmo’: što znači, da živimo svoj život dostojanstveno, istinoljubivo i pravedno, stvarajući ljepotu’, rekao je Riemen.

Kroz publikacije knjiga, tečajeve, predavanja, simpozije i konferencije, na kojima okuplja više od tisuću svjetskih poznatih intelektualaca, umjetnika, znanstvenika, diplomata i političara, institut se zalaže za obnovu europskih duhovnih vrijednosti i formiranje šireg europskog identiteta kao ključa solidarnosti, ali i europske budućnosti i stabilnosti temeljenih na tradiciji humanizma.

‘Ideja je, između ostalog, proizašla iz mojeg prijateljstva s jednim starijim židovskim nakladnikom, čudom preživjelim iz Holokausta, koji je nakon rata shvatio da je njegova životna misija, ali i njegova moralna obveza, održavati ono što su Hitler, ali i svi oblici totalitarizama, pokušali uništiti: europsku kulturu i njezine duhovne vrijednost’, napomenuo je Riemen.

Kao nezavisna organizacija čija je misija održavati živom ideju koja je u suprotnosti s prevladavajućim tendencijama našega doba, institut se suočava s brojnim preprekama, no Riemen ističe kako vjeruje da, u svojoj 26. godini djelovanja, i sa zadivljujućom međunarodnom reputacijom, institut pred sobom ima još puno desetljeća rada.

‘Siguran sam u to, osobito s obzirom na to da sve više ljudi počinje uviđati da im postojeći obrazovni sustavi nemaju puno za ponuditi’, rekao je.

Umjetnost je ogledalo duše

Rob Riemen (1962.) nije nepoznat hrvatskoj javnosti: u Hrvatskoj je već bio tri puta, a na hrvatskom su mu objavljeni eseji ‘Plemstvo duha – zaboravljeni ideal’, ‘Vječiti povratak fašizma’, ‘Povratak Europe. Njene suze, djela i snovi’, te ‘Škola života’, sve u izdanju nakladnika Tim press.

Govoreći o ishodištima svojih interesa, Riemen ističe da je to, ‘Povijest, naravno, povijest!’, jer “ne moramo ići predaleko u prošlost, osobito u povijesti Balkana, da bismo vidjeli koliko je krhka svaka demokratska civilizacija; koliko je lako autokratima, demagozima i fašistima nametnuti se korištenjem propagande i laži”.

Jedina prava zaštita, jedino jamstvo slobode duhovne su vrijednosti kao što su istina, pravda, ljepota, suosjećanje i ljubav. ‘Jedino nas one mogu istinski osloboditi i izvući iz nas ono najbolje u ljudskoj prirodi i prevladati najniže porive – agresiju, okrutnost, mržnju’, pojasnio je.

Jedna od temeljnih misli vodilja toga suvremenog mislioca jest da je ‘umjetnost ogledalo duše’, jer ‘brojke, statistike, tehnologija, znanost, nisu u stanju uloviti srž ljudskosti, koja se očituje u snovima, nadama, traumama, povijesti i ideji budućnosti – to može jedino umjetnost!’.

Njegova je misija očuvanje europskog identiteta, koji je, smatra, već neko vrijeme u opasnosti, no u tom je smislu, po njemu, imanentna opasnost i sama ideja Europske unije.

‘Očito je da je europski identitet u opasnosti – no već je to bio i daleko prije primjerice Brexita, Grčke ili Turske. U stvari, Europska unija kao takva predstavlja egzistencijalnu opasnost za europski identitet, jer je riječ o organizaciji lišenoj duhovnog identiteta. EU nije ništa doli organizacija fokusirana na gospodarske interese i (ponekad!) političke vrijednosti. Na neki su način, Brexit i Grčka i Turska odgovor na to odsustvo europskog identiteta’, kazao je.

A što to znači biti Europljaninom? Odgovor na to pitanje naći ćete ukoliko pročitate moju knjigu ‘Povratak Europe. Njezine suze, djela i snovi’, u kojoj iznosim vlastitu priču o potrazi za time što znači biti Europljanin’, dodao je Riemen.

Njegova poruka da treba biti Europljanin u suprotnosti je s nacionalističkim tendencijama koje preplavljuju tu istu Europu, a koje zagovaraju stavljanje nacionalnih identiteta ispred onog zajedničkog, europskog.

‘Kvaka je, naravno, u tome da europski identitet po definiciji nadilazi nacionalne identitete! Upravo zbog toga je europski identitet ugrađen u europske humanističke tradicije’, rekao je Riemen.

‘Prisjetite se samo one famozne epizode na kraju Mozartove ‘Čarobne frule’ kada Tamino ulazi u masonsku ložu gdje jedan od njih kaže: ‘Gledajte, on je princ’, a drugi ga ispravlja: ‘On je više od toga, on je ljudsko biće!’. U tim dvjema pozicijama nalazi se bit europskog identiteta’, istaknuo je.

Intelektualci su iskorijenjeni

Riemen u intervjuima često naglašava važnu ulogu književnosti koja se, smatra, ne mijenja s razvojem novih tehnologija, jer ’tehnologije su u osnovi besmislene i bezglasne jer ne nadilaze ulogu pukog pomagala, dok za književnost vrijedi obrnuto”.

O ulozi intelektualaca u suvremenim društvima teško je govoriti, ističe Riemen, jer dio suvremenog ‘uha vremena’, tzv. zeitgeista, jest da danas više jedva da i postoje intelektualci: “Puno je akademika, novinara, analitičara – no biti intelektualac nešto je posve drugo”, kaže.

Za nekoliko dana po četvrti će put posjetiti Zagreb, kojemu se, kako kaže, rado vraća: ‘Od kad sam pročitao knjigu ‘Crno janje i sivi sokol’ Rebecce West, s jedne sam strane apsolutno zadivljen bogatom poviješću Hrvatske i Zagreba kao istinski europskoga mjesta, dok istodobno, knjiga, zemlja i grad, služe kao podsjetnik na europsku tragediju samouništenja’.

Festival se ove godine održava od 22. do 28 svibnja u Muzeju za umjetnost i obrt, s fokusom na austrijsku književnost i kulturu i središnjom temom ‘fragilnost’. Riemen će na festivalu, među ostalim, sudjelovati na tribini pod naslovom “Kada dolazi diktator?” posvećenoj razgovoru o fragilnostima društvenih sustava, na kojoj će biti riječi o suočavanju s pojavom modernih verzija potencijalnih diktatora, povratkom nacionalizma i fašizma te odbacivanja europskog identiteta čiji se ključ nalazi u solidarnosti i jednakosti.

‘Na pitanje koji je moj stav o tome, dat ću vam kratak odgovor: Politički diktatori su oni koji ‘vladaju po pravilima zakona’ … što vrijedi za Vladimira Putina, Viktora Orbana, Roberta Mugabea, Abdel Fataha Al Sisija, i što je ono ka čemu stremi Donald Trump. Svoja stajališta o tome sačuvat ću za tribinu, stoga obavezno budite tamo!”‘, poručio je.

Riemen je jedan od dvanaest renomiranih inozemnih gostiju trećeg izdanja ZBF-a, gdje će također održati i predavanje ‘Razaranje kulture čitanja – zločin stoljeća’.

Volkskrant: Strijder tegen banalisering van de Europese cultuur

Op het tweede gezicht: Rob Riemen, de man achter Nexus

Wie de Europese cultuur lief heeft, zal machthebbers en anderen ongeremd de waarheid moeten voorhouden, vindt Nexus-oprichter en -directeur Rob Riemen. Daarvoor gebruikt hij zijn tijdschrift (al 25 jaar) en de cultuurdenktank Nexus.

1962
Geboren in Eindhoven op 18 februari

1974
Middelbare school (tot 1982)

1982
Studie theologie in Tilburg (tot 1992)

1988
Eerste ontmoeting met mentor Johan Polak

1991
Oprichting tijdschrift Nexus

1994
Oprichting Nexus Instituut.
Eerste Nexus-lezing door Edward Said

1996
Eerste Nexus-conferentie met onder anderen Michael Ignatieff, Peter Sellars en Avishai Margalit

 

Gerard Riemen herinnert het zich nog goed: zijn broer Rob, directeur van het Tilburgse Nexus Instituut, hield een praatje voor Haagse topambtenaren en (oud-)politici. ‘Het was een snoeihard verhaal’, zegt Gerard Riemen. ‘Het kwam erop neer dat zijn toehoorders, die de elite van het land vormden, jammerlijk hadden gefaald als hoeders van de cultuur. Er hing een wat bedrukte stemming in de zaal, totdat oud-premier Ruud Lubbers opstond en zei: ‘Begrijpt u nu waarom zo veel mensen mij vragen waarom ik Rob Riemen een aardige man vind?’ Met die opmerking was het ijs gebroken.’

De anekdote, waarop vele varianten denkbaar zijn, is kenmerkend voor Rob Riemen (54). Hij is begaan met het lot van de Europese cultuur, die ontworteld dreigt te raken in een samenleving die ondernemers en volkszangers op het schild plaatst. Hij weet de leiders van het land om zich heen te verzamelen, maar hij ontziet hen niet. ‘Elk zakelijk opportunisme is hem vreemd’, zegt broer Gerard. ‘Hij zal zijn toon niet matigen om steun te verkrijgen voor Nexus.’

‘Ik heb weleens de neiging om hem voor te houden dat je met stroop meer vliegen vangt dan met azijn’, zegt Simon Reinink, directeur van het Amsterdams Concertgebouw en lid van de raad van advies van Nexus.

Nexus – het Latijnse woord voor samenhang of verbinding – is de naam van twee geesteskinderen van Riemen: een tijdschrift met essays over de Europese cultuur dat elk kwartaal in een oplage van enkele duizenden verschijnt, en het instituut dat lezingen, masterclasses en conferenties organiseert. Het blad verschijnt sinds 1991, toen Riemen nog niet eens was afgestudeerd. Het instituut ontstond in 1994, ter onderbouwing van het bestaansrecht van het blad. ‘Ik dacht: als ik er een instituut van maak, benoem ik mijzelf tot directeur’, zei Riemen in 2008 in de Volkskrant. ‘Als directeur ben ik belangrijker dan zomaar als redacteur. Ik kan beroemdheden naar Nederland laten komen, beroemdheden komen in de krant. Als een door jou naar Nederland gehaalde beroemdheid in de krant komt, ben je zelf ook een beetje beroemd. We weten dat het niet waar is, maar we laten het iedereen geloven, en omdat iedereen het gelooft, kun je gemakkelijker aan geld komen, en dat geld zet ik in voor mijn grote ideaal: het levend houden van de Europese humanistische traditie.

Bekende denkers

Zie hier, in al zijn eenvoud, het business model van Rob Riemen. En dat business model heeft tot dusverre heel adequaat gefunctioneerd. Hij wist bekende denkers, kunstenaars en (oud-)politici te interesseren voor een optreden bij een van zijn samenkomsten, onder wie historicus Simon Schama, schrijver (en Nobelprijswinnaar) Mario Vargas Llosa, dirigent Daniel Barenboim, schrijver en kunstcriticus Robert Hughes, politica Sonia Gandhi, cultuurfilosoof George Steiner, de politicoloog Francis Fukuyama en vele anderen. Bij de laatste conferentie, Democracy Today in the USA, trad de gewezen presidentskandidaat Jeb Bush op. De toehoorders zijn, in de kenschets van De Groene Amsterdammer, ‘geen toevallige passanten, of het typische publiek dat je op literaire of intellectuele bijeenkomsten ziet – wat ouder, beetje kunstzinnig – maar mensen in pak, die speciaal naar Tilburg waren gereisd’.

Tilburg was Riemens thuisbasis zolang de plaatselijke universiteit zijn voornaamste geldschieter was. Maar in die toestand kwam verandering toen Tilburg University – zoals de instelling zichzelf sinds enkele jaren noemt – hem in 2015 liet weten dat er voor voortzetting van de relatie ‘onvoldoende draagvlak’ was. In vijf jaar tijd zal de subsidie worden teruggebracht van 500 duizend euro (per jaar) tot nul. Niemand houdt serieus rekening met de mogelijkheid dat de subsidiestop het einde van Nexus tot gevolg zal hebben.

‘Nexus is als een wielerploeg die op zoek is naar een nieuwe sponsor’, zegt literatuurcriticus Jaap Goedegebuure, medeoprichter van het blad Nexus. En eigenlijk waren de creaties van Riemen Fremdkörper binnen de ‘cultuurarme omgeving’ die Tilburg University volgens Goedegebuure altijd is geweest. In die zin komt met de subsidiestop een eind aan een onnatuurlijke relatie – die de universiteit overigens nog wel een beetje cachet gaf.

 

Bij de verwerving van nieuwe financiers kan Riemen terugvallen op zijn vaardigheid om toegang te krijgen tot iedereen die er in zijn ogen ook maar enigszins toe doet. Dat talent manifesteerde zich al uitbundig op de Rijksscholengemeenschap in Den Bosch die Riemen van 1974 tot 1982 bezocht, ’twee jaar langer dan strikt noodzakelijk was’, zegt zijn toenmalige schoolgenoot Joyce Hijdra. ‘Hij is tweemaal blijven zitten omdat hij zo druk bezig was met dingen die volgens hem veel belangrijker waren dan school.’

Zo was hij voorzitter van de leerlingenraad, oprichter en zelfbenoemd directeur van het cultureel café en oprichter/hoofdredacteur van het schoolblad Sphinx. In die laatste hoedanigheid nam hij, minutieus voorbereide, interviews af met mensen die maar zelden in schoolbladen figureerden, zoals programmamaker Aad van den Heuvel. ‘Dat waren mensen van buiten onze kring’, zegt Hijdra. ‘Met zijn interviews wilde Rob ons laten zien hoe begrensd de school was.’

Een openbare discussie op de middelbare school georganiseerd door Riemen. V.l.n.r.: Hans Spierings, Rob Riemen, Thieu Vaesens, Joyce Hijdra, leraar Engels Spruit, Geert Mantingh en leraar Nederlands Wim Ruygrok.Een openbare discussie op de middelbare school georganiseerd door Riemen. V.l.n.r.: Hans Spierings, Rob Riemen, Thieu Vaesens, Joyce Hijdra, leraar Engels Spruit, Geert Mantingh en leraar Nederlands Wim Ruygrok.©

Stronteigenwijs

Op school was hij eerder gerespecteerd dan geliefd. ‘Hij nam geen genoegen met nonchalance en geestelijke luiheid’, zegt Hijdra. ‘Ook niet bij de docenten.’ ‘Hij was een slimme puberjongen met driftbuien’, zegt broer Gerard. ‘Zo iemand die weleens met Hitlergroet de klas uitliep als daar iets was voorgevallen waarmee hij het volstrekt oneens was.’

‘Hij kon lastig zijn en stronteigenwijs’, ondervond zijn vroegere wiskundedocent – en huidige vriend – Geert Mantingh. ‘Hij had niet op voorhand achting voor het gezag. Hij wilde best naar docenten luisteren, maar wat ze vertelden, moest wel zinvol zijn. Zinvol in de brede zin van het woord. Niet met het oog op dat diploma, want daarvan was de intrinsieke waarde tenslotte zeer beperkt.’ Mantingh zelf – een zijinstromer met een arbeidsverleden in de bouw – riep weinig weerstand op bij Riemen omdat hij graag uitstapjes maakte naar andere disciplines, al was het maar om de betrekkelijkheid van zijn eigen vak te laten zien. Een grootheid als Carl Gustav Jung was tenslotte heel slecht geweest in wiskunde.

Na zijn achtjarige schoolloopbaan ging Riemen in Tilburg theologie studeren, niet om theoloog of pastoor te worden, maar omdat deze studie hem van een breed intellectueel en cultureel fundament zou voorzien. ‘Theologie heeft veel raakvlakken met andere disciplines’, zegt zijn vroegere studievriend Paul van Tilburg. ‘Ze gaf ons een vrijbrief om ontzettend veel te lezen.’ Te midden van de andere studenten viel Riemen op omdat hij ‘veel grote woorden gebruikte’. ‘Ik ben zijn tegendeel’, zegt Van Tilburg. ‘Maar het viel mij ook op dat hij al zijn grote woorden waarmaakte.’ Zo transformeerde hij een enigszins in zichzelf gekeerd faculteitsblad in een leesbaar periodiek. Kohelet, heette dat blad. Hebreeuws voor prediker. Het bevatte, net als de schoolkrant die door Riemen was bezield, interviews met bekende mensen ‘van buiten’: de dwarse theoloog Edward Schillebeeckx en vakbondsman Herman Bode – met wie Riemen via zijn vader, zelf actief in de vakbeweging, in contact was gekomen. Marga Klompé, Ruud Lubbers en Joop den Uyl. ‘De voorlichter van de PvdA wilde dat het partijprogramma de leidraad zou worden van dat interview, maar daar heeft Rob met geen woord over gesproken. Wel over Menno ter Braak, en ik neem aan dat hij Den Uyl met die themakeuze ook veel plezier heeft gedaan.’

 
Rob Riemens eerste ontmoeting met Johan PolakRob Riemens eerste ontmoeting met Johan Polak ©

Als hoofdredacteur van Kohelet kwam Riemen ook in contact met uitgever en mecenas Johan Polak (1928-1992), in de perceptie van Riemen ‘de incarnatie van het Europese beschavingsideaal’. Deze ontmoeting is in hoge mate bepalend geweest voor Riemens verdere levensloop. Polak sympathiseerde met zijn plannen voor het blad dat Nexus zou gaan heten, en hij bracht Riemen – voor zover nodig – in contact met mensen die hem bij de verwezenlijking van die plannen konden helpen. Bescheiden was hij daarbij allerminst. ‘De Renaissance begon met twintig man’, zei hij ooit ter bemoediging tegen Riemen, ‘en wij zijn al met z’n tienen.’

Riemen zelf meende met Nexus in een grote behoefte te voorzien. ‘Ik was geweldig naïef’, zei hij jaren later in de Volkskrant. ‘Ik dacht: ik begin een tijdschrift over Europese cultuur, het moet een beetje 18de-eeuws georiënteerd zijn. Dat wil zeggen: er moet humaniora in, en filosofie en wat theologie. Het moet internationaal zijn, het moet er klassiek uitzien. Ik leefde in de illusie dat ernaar uitgekeken zou worden.’

Fijnproevers

En misschien wérd er ook wel naar uitgekeken. Weliswaar niet door de massa’s, die hij als kind van de klassieke verheffingsgedachte hoopte te bereiken, maar wel door een kleine, trouwe schare fijnproevers die zijn zorgen over de banalisering van de Europese cultuur delen. Een cultuurpessimist is hij niet, zei hij zelf in het Belgische Knack Magazine. ‘Als ik dat was, was ik wel in de politiek gegaan of was ik bankier geworden.’ De Britse (conservatieve) filosoof en schrijver Roger Scruton zou Riemen ook niet meteen een cultuurpessimist noemen. ‘Hij is meer een ouderwetse gelovige in de geesteswetenschappen, een ‘Unpolitischer’ zoals Thomas Mann, een representant van de moderne Verlichting die nog iets van zijn vroegere katholieke geloof in zich draagt.’

Paul van Tilburg ziet Riemen als een profeet. ‘Hij gaat in tegen de tijdgeest. Hij is er niet op uit om mensen te pleasen. Hij vertelt machthebbers ongeremd de waarheid. Hij roept dus onvermijdelijk weerstand op. En hij kan op de buitenwereld drammerig overkomen. Maar dat is eigen aan de moeilijke rol die hij op zich heeft genomen.’

Controverse

In 2010 oogstte Rob Riemen veel kritiek met de stelling, in zijn boek De eeuwige terugkeer van het fascisme, dat Geert Wilders ‘het hedendaags fascisme’ belichaamt. Dat hedendaags fascisme definieerde hij als het product van genotzucht, afkeer van de parlementaire democratie en van de oude culturele elite. Deze rekkelijke definitie van fascisme vond bij niet bij iedereen genade. Voormalig VVD-leider Frits Bolkestein, habitué bij veel Nexus-activiteiten, schreef: ‘Door Wilders met het fascisme in verband te brengen, trivialiseert Riemen het werkelijke fascisme.’ Lees Riemens opiniestuk in de Volkskrant hier terug.

De realisten van morgen

Eind december gaf Rob Riemen een uitgebreid interview aan de Belgische krant De Standaard. Hij blikt terug op hetgeen 2016 de wereld en Europa gebracht heeft en, zonder te vervallen in cultuurpessimisme, waarschuwt voor de gevaren die in het nieuwe jaar op de loer liggen, voor de gevaren van geld en massademocratie. Lees hier het hele interview terug. 

Rob Riemen hakt genadeloos in op de elite, het kapitalisme, de dreigende massademocratie, de Europese leiders en al diegenen die kwantiteit boven kwaliteit verkiezen. Een onverbeterlijk cultuurpessimist dus? ‘Absoluut niet. Pessimisme leidt tot niets. De waarde van Europa zit in ons geestelijk kapitaal, maar we doen er op dit moment niks mee.’

Over Jeb Bush en democratie

Diana Matroos interviewt Rob Riemen op 20 mei 2016 voor BNR-Nieuwsradio

Van 34.30 tot 45.25 minuut

Jeb Bush is morgen onze gast op het Nexus-symposium Democracy Today in the USA.  Hij begrijpt hoe belangrijk het is om het politieke debat te voeren over democratie. Wat we nu zien gebeuren is dat door mensen als Poetin in Rusland, Erdogan in Turkije, Le Pen in Frankrijk en Wilders in Nederland, het fascisme terugkeert. In Amerika zien ze makkelijker zaken onder ogen. Robert Kagan schreef recent in de Washington Post met betrekking tot Donald Trump: ‘This is how fascism comes to America’. In Nederland mag je het er nog steeds niet over hebben, ofschoon het hier ook een feit is. Als Trump inderdaad de verkiezingen wint, dan kunnen we democratie voor lange tijd in de ijskast zetten.

De titel van het symposium refereert aan een boek van Alexis de Tocqueville. Hij reisde midden 19de eeuw vanuit Europa naar Amerika om de democratie te onderzoeken. Hij verwachtte namelijk dat het ook naar Europa zou komen.

Na de beide Wereldoorlogen en de totalitaire regimes stond democratie voor gelijkheid, vrijheid, mensenrechten en beschaving. Als het straks misgaat in de Verenigde Staten, dan verandert ons wereldbeeld en kom je uit bij vragen als: ‘hebben we toch een sterke leider nodig?’

Waarom mensen geloven in Trump? Het fascisme is een seculier religieus verschijnsel met een valse messias die ons laat geloven dat hij alles gaat oplossen. We weten allemaal dat dat niet waar is.

Het doel van het Nexus-symposium Democracy Today in the USA, en ook van onze andere publieke debatten, is het stellen van vragen. Hoe houden we onze fundamentele waarden overeind? Wat moeten we hier voor veranderen?

NRC over de kracht van Nexus’ netwerk

NRC Handelsblad interviewt Rob Riemen vooraf aan het Nexus-symposium Democracy Today in the USA. Het Nexus Instituut haalt een trits Amerikaanse prominente intellectuelen en movers and shakers naar het DeLaMar Theater uit beide politieke kampen. Het toont de kracht van het netwerk dat Rob Riemen heeft opgebouwd. Jeb Bush zal hier voor het eerst spreken over het opgeven van zijn presidentskandidatuur. 

“Wat ik doe zou heel normaal moeten zijn. Ik lees nu veel over de Founding Fathers van de Verenigde Staten. De eruditie en visie! Wij zijn dat allemaal kwijtgeraakt! De huidige generatie politici weet helemaal niets, en dat kun je ze niet eens kwalijk nemen als je weet uit welk onderwijssysteem ze komen.”

Over Europa is hij dubbel, zegt hij. De Europese Unie is ‘verworden’ tot een politiek-economisch project, maar géén Europese Unie is een nog erger vooruitzicht. Dus is hij vóór. Intussen zou Europa moeten en kunnen staan voor „moreel bewustzijn, inclusief ruimte voor de islam”. Een generatie bestuurders heeft zich dat laten ontglippen, zegt hij, waardoor de donkere kant, de tribale instincten, het ‘eigen land eerst’ weer opkomen.

„Dan krijg je charlatans, die zeggen: het nationalisme gaat je redden, aan twee kanten van de oceaan. De agenda van Trump verschilt niet van die van Wilders: muren bouwen, anderen de schuld geven, de illusie wekken dat dan alles beter wordt. Ik kan de mensen die Wilders stemmen niks kwalijk nemen, want zij zien hun wereld verdwijnen, zij zijn de verliezers. Maar nationalisme reduceert identiteit tot de taal die je spreekt en de plaats waar je geboren bent. Dat is vreselijk omdat de menselijke geest dat alles overstijgt.”

Hij is een tikje zwaar op de hand, heeft weinig zelfspot, erkent Riemen. En daar is soms reden voor, zoals bij het afgelopen symposium met de donkere wolken-titel Waiting for the barbarians. De dag ervoor waren de aanslagen in Parijs. „Er viel niets te lachen”, zegt Riemen.

Het aanstaande symposium gaat over de Amerikaanse toekomst, maar Amerika is ooit begonnen als een project van teleurgestelde Europeanen. En wij weten dat wat daar gebeurt ons direct raakt, zegt Riemen.

U leest het complete interview hier.

Aanbevolen
In Nexus 72, Democratische bespiegelingen (najaar 2016) staan bijdragen van de sprekers van het Nexus-symposium Democracy Today in the USA en klassieke teksten van Abraham Lincoln, Walt Whitman en Thomas Mann.

 

 

 

Met het oog op morgen: Socrates

April is de maand van de filosofie en in ’t Oog kiezen verschillende prominente denkers de voor hen grootste of belangrijkste filosoof. We sluiten de serie af met, cultuurfilosoof en oprichter van het Nexus Instituut, Rob Riemen. Riemen praat met Mieke van der Weij over een van zijn grootste inspiratiebronnen: de Griekse filosoof Socrates.

Het radio-interview Rob Riemen over Socrates is te beluisteren van minuut 37 tot en met minuut 45.

Rob Riemen: “Socrates stelde twee vragen: wat is de juiste wijze van leven en wat is een goede maatschappij? Deze vragen hangen met elkaar samen. Socrates leefde in de begintijd van onze democratie en besefte toen al dat een democratie kwetsbaar is. De demagogen van toen zijn de Donald Trumps van deze tijd.”

“Socrates is je beste vriend, omdat hij je niets wil opdringen. Hij wilde in toegankelijke gesprekken, in begrijpelijke dialogen uitvinden: wat is goed? Wat is belangrijk in het leven? Wat is een goede maatschappij? Wanneer ben je dapper? Is geld belangrijk? En hierbij ging Socrates ervan uit dat iedereen zijn verstand kan gebruiken, aan zelfonderzoek kan doen, en zichzelf kritisch kan bevragen. Het ging hem niet om het juiste antwoord, maar om het gehoorzaam zijn aan de waarheid, aan de zorg om de ziel.”