Waarden

Kunst: al het voortreffelijke is even moeilijk als zeldzaam

Kunst

Kunst wordt elitair genoemd wanneer zij als ‘moeilijk’ wordt beschouwd en als zodanig mensen buitensluit. Cultuur is inderdaad moeilijk, dat wil zeggen: zij is niet eenduidig, zij verlangt tijd en concentratie om begrepen te worden, zij werpt vooral vragen op en kent geen gemakkelijke antwoorden, ze confronteert ons met waarheden waaraan we liever voorbijgaan, en cultuur herinnert ons er voortdurend aan dat we ons leven moeten veranderen.

Nee, cultuur is niet gemakkelijk, net zo min als het leven zelf. En het verschil tussen amusement en cultuur is dat de eerste een moment van vergetelheid wil bieden, terwijl de tweede de pijn van het leven niet wegneemt, maar wel het enige medicijn biedt om met die pijn om te gaan: wijsheid.

Elk cultureel werk wordt geschapen met de intentie dat het blijft spreken en door ons zal worden gehoord. Maar het werk kan en mag zich niet schikken naar de maat van de mens. Daarin onderscheidt kunst zich van kitsch. Al diegenen die zich zo verbaasd tonen over de toename van het zogenaamde ‘zinloze geweld’, zouden de volgende opmerking van Joseph Brodsky ter harte moeten nemen:

“Ik vraag me af wat kwalijker is: boeken verbranden of ze niet lezen. Waar ik me zorgen over maak, is niet de cultuur of het lot van het werk van grote of minder grote dichters. Wat mij verontrust, is het feit dat de mens niet in staat is zich behoorlijk uit te spreken, zijn toevlucht neemt tot daden. Aangezien het vocabulaire van de daad zich als het ware beperkt tot zijn lichaam, kan hij niet anders dan gewelddadig handelen, waardoor hij zijn vocabulaire uitbreidt met een wapen, omdat het adjectief hem ontbreekt.”

Met andere woorden: de reden waarom en gehele samenleving een financiële bijdrage moet leveren aan iets dat aan slechts enkelen besteed lijkt te zijn, cultuur, is dat deze enkelingen de moeite willen nemen, soms zelfs hun leven lang, om met behulp van een cultureel erfgoed, de gehele samenleving iets te bieden waarzonder zij op de lange termijn niet kan bestaan: inzicht in wat moeilijk is, en een ontvankelijkheid voor waarheid en recht.

Als al wat goed is, leeft, dan is het beste dat wat leven leven geeft. Het is als in de kunst: een goed werk blijft bestaan, maar de beste kunst, de kunst die klassiek zal worden, is dat werk dat doorwerkt, een gedachtewereld bepaalt, andere kunst oproept, leven en geest schenkt. In de beroemde woorden van Goethe:

Denn das Leben ist die Liebe
Und des Lebens Leben Geist


Aanbevolen literatuur

Friedrich Schiller, Brieven over de esthetische opvoeding van de mens, 1795.