Rob Riemen

‘The end of history will be a very sad time. The struggle for recognition, the willingness to risk one’s life for a purely abstract goal, the worldwide ideological struggle that called forth daring, courage, imagination and idealism, will be replaced by economic calculation, the endless solving of technical problems, environmental concerns and the satisfaction of sophisticated consumer demands. In the post-historical period there will be neither art nor philosophy, just the perpetual caretaking of the museum of human history.’

Terecht stelde Francis Fukuyama in zijn lezing uit 1989 vervolgens de vraag of we met de leegte en de verveling die de fysieke veiligheid en materiële overvloed met zich meebrengt, wel met ons zelf tevreden kunnen zijn.

Alleen zij die vergeten waren dat de mens een ziel heeft, die zich soms laat doven maar nooit voor altijd laat temmen, kunnen zich het afgelopen decennium verbaasd hebben over de opbloei van religies, nationalisme, fanatisme en agressie. In al zijn macaberheid is 9/11 symbool van een nieuwe tijdgeest. Slechts een enkele politicus gelooft nog dat met meer veiligheid en meer welvaart het onbehagen in de maatschappij te beheersen is. Dat is niet zo.

Willen we ons echter niet laten meeslepen door de geschiedenis, dan zullen we tenminste moeten proberen haar te begrijpen en de tragische geheimen en duistere verlangens van de menselijke ziel te doorgronden. En omdat alle grote kunst niets anders is dan een spiegel van de ziel, kan juist zij ons helpen te begrijpen wat zo moeilijk te begrijpen valt: de mens.

Aanbevolen

Francis Fukuyama, The End of History and the Last Man, 1992.

Simon Schama, Landschap en herinnering, 1985.